طرح مسابقه صنعت دریایی
مقدمه
به دلیل وجود محدودیت‌های فراوان در بهره‌برداری از منابع آبی، امروزه پرورش ماهی در قفس و جایگزینی آن با فعالیت‌های صیادی در بیشتر کشورها موردتوجه قرارگرفته است. عواملی از قبیل افزایش مصرف آبزیان در بین عامه مردم، کاهش ذخایر طبیعی برخی از گونه‌ها، کمبود و محدودیت منابع و کاهش درآمد و ارزش اقتصادی تولید در استخرهای خاکی، موجب شده است تا پرورش‌دهندگان به سمت تولید ماهی با استفاده از قفس سوق پیدا کنند.
صنعت آبزی‌پروری در قفس به‌سرعت رو به توسعه است بطوریکه در آینده می‌تواند جایگزینی مناسب برای بهره‌برداری مستقیم از ذخایر طبیعی بشمار آید. با گسترش فن‌آوری پرورش ماهی در قفس و استفاده از مواد مقاوم در ساختمان قفس، امروزه این روش در دریاهای آزاد متداول شده است. گسترش این فعالیت در آب‌های دور از ساحل، معایب زیست‌محیطی آن را کاملاً مرتفع نموده است، به‌طوری‌که هم‌اکنون قفس‌های کاملاً پیشرفته و با استفاده از آخرین فناوری روز در آب‌های عمیق و دور از ساحل در دریا نصب و مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد.
اﻣﺮوزه ﺑﻴﺶ از ۶۲ ﻛﺸﻮر در زمینه ﭘﺮورش ﻣﺎﻫﻲ در ﻗﻔﺲ ﻣﺸﻐﻮل ﺑﻪ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖ ﻫﺴـﺘﻨﺪ.
آﻣـﺎر و اﻃﻼﻋـﺎت ﺟﻬﺎﻧﻲ ﺣﺎﻛﻲ از آن اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻘﺎﺿﺎ ﺑﺮای ﻣﺼﺮف ﻣﺎﻫﻲ در ﺳﺮاﺳﺮ دﻧﻴﺎ رو ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ اﺳﺖ؛ ﻛﺸﻮر ﭼﻴﻦ به‌عنوان بزرگ‌ترین صیدکننده ﻣﺎﻫﻴﺎن درﻳﺎﻳﻲ، باهدف ﺗﻮﺳﻌﻪ روش ﭘﺮورش ﻣـﺎﻫﻲ در ﻗﻔـﺲ، از سال‌های ۲۰۰۳ تاکنون ﺑﻴﺶ از ۳۰ ﻫﺰار ﺷﻨﺎور ﺻﻴﺎدی را ﺣﺬف و زﻣﻴﻨﻪ اﺷﺘﻐﺎل ﺑﻴﺶ از ۲۰۰ ﻫﺰار ﻧﻔﺮ ﺻﻴﺎد را در حوزه ﭘﺮورش ماهی در ﻗﻔﺲ، ﻓﺮاﻫﻢ ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. کشورهای مالزی، تایلند، چین، نروژ و ایسلند، پیشرو در پرورش ماهی در قفس هستند.
در ﻛﺸﻮر ﻣﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﻣﻨﺎﺑﻊ آﺑﻲ در آب‌های داﺧﻠﻲ و ﻛﺎﻫﺶ ﺻﻴﺪ ﺑﺮﺧﻲ از گونه‌های درﻳﺎﻳﻲ، روش استفاده از قفس برای پرورش آبزیان می‌تواند راهکاری خوب و جایگزینی مناسب باشد. کشور ما ﺑﻪ ﻋﻠﺖ دارا ﺑﻮدن ﺑﻴﺶ از ۲۷۰۰ ﻛﻴﻠﻮﻣﺘﺮ ﻣﺮز آﺑﻲ، از ظرفیت خیلی خوبی برای فعالیت‌های ﮔﺴﺘﺮده در زمینه آبزی‌پروری درﻳﺎﻳﻲ برخوردار است. همچنین وجود منابع آبی و دریاچه‌های موجود در پشت سدها و شهرستان‌های غیر ساحلی نیز بر این ظرفیت افزوده است که فرصتی خوبی را جهت بهره‌برداری از منابع آبی به وجود آورده است.
منشأ پیدایش
از منشأ و مبدأ پیدایش پرورش ماهی در قفس اطلاع دقیقی در دسترس نیست و در این خصوص اطلاعات کمی وجود دارد. می‌توان گفت منشأ اولین قفس‌های پرورشی از نظر تاریخی مبهم و ناشناخته هستند، ولی آنچه مسلم است از زمان‌های خیلی دور صیادان برای نگهداری ماهیان صیدشده خود، تا قبل از حمل و عرضه به بازار، از نوعی قفس استفاده می‌کرده‌اند. تولید ماهی در قفس‌های ثابت از آسیای جنوب شرقی شروع شده است و اولین قفس‌های واقعی که به‌منظور پرورش ماهی مورداستفاده قرار گرفتند در اواخر قرن ۱۹ استفاده شده‌اند. این قفس‌ها از چوب بامبو ساخته شده بودند و ماهی نیز توسط ماهی‌های هرز و پسمانده‌های غذایی تغذیه می‌شدند. به نظر می‌رسد که برای اولین بار پرورش ماهیان دریایی به شکل مدرن در قفس در چین و تایوان در سال ۱۹۷۰ آغاز گردیده است.
استفاده از قفس‌های مدرن امروزی از سال ۱۹۵۰ متداول گردید. پرورش ماهی حدود ۳۵ سال پیش در ژاپن و در مکزیک از سال ۱۹۹۶ و در استرالیا از سال ۱۹۹۰ شروع شده است. اولین پایلوت پرورش ماهی در قفس ایران با ظرفیت ۱۸۰ تن با دو گونه شانک و صبیتی در جزیره قشم آغاز به کار نمود. در طی دهه هفتاد اسـتقرار قفس‌های کوچک در محیط‌های آبی نظیر دریاچه پشت سدها، دریاچه‌ها و آب‌بندان‌ها گوشـه کوچکی از ظرفیت‌های توسعه پرورش ماهی در قفس را به نمایش گذاشت، به‌طوری‌که در سـال ۱۳۹۲، توسـط ۴۵ مزرعه فعال قفس در ۱۲ اسـتان کشـور، بیش از ۱۲۴۵ تن ماهی قزل‌آلا تولید شـد.
تعریف مسئله قفس دریایی
یکی از روش‌های پرورش ماهی استفاده از محیط‌های محصور است. که در ایران شامل قفس، پن (سواحل محصور) و کانال‌های آب‌رسانی‌محصور است. در واقع این محیط‌ها بخشی از مکان‌های آبی(نظیر دریاها، دریاچه‌های طبیعی و مصنوعی، دریاچه‌های پشت سد، مرداب‌ها، تالاب‌ها، رودخانه‌ها و کانال‌های آب‌رسانی) هستند که با تور یا مواد مشبک دیگری محصور می‌شوند و در آن‌ها ماهی رهاسازی و پرورش می‌یابد. هدف این مسابقه استفاده از طرح و ایده تیم‌های نخبه و مستعد جوان برای بازطراحی قفس‌های دریایی با قابلیت‌های کاربردی در جهت رفع چالش‌های این حوزه است.
چالش‌های موجود در این صنعت عبارت اند از:
- غلبه بر امواج سهمگین دوره‌ای در دریا ها
- غلبه بر امواج نشکسته در مناطقی که عمق با شیب زیادی افزایش پیدا می‌کند.
- غلبه بر مشکلات پاکسازی تورها
- افزایش استحکام و انعطاف در تورها
- افزایش استحکام براکت‌ها
- غلبه برمشکلاتی که پرندگان ماهی‌خوار بوجود می‌آورند.
- افزایش ظرفیت پرورش در مساحت کمتر
هدف از این مسابقه طراحی قفس‌های سازگار و ساخت تجهیزات کلیدی آن است بطوریکه قابلیت مونتاژ و اسمبل کردن در زمان محدود را دارا باشد.
